Historia
O teatrze
Teatr Nie Teraz (TNT) powstał w Tarnowie jesienią 1980 r., jako „Grupa Nie Teraz”, aby kilka miesięcy później przyjąć już obecną nazwę – TNT.
Od roku 1997 działa, jako Stowarzyszenie. Stowarzyszenie Teatr Nie Teraz (STNT) jest naturalnym kontynuatorem wcześniejszych działań artystycznych, upowszechnieniowych i edukacyjnych Teatru Nie Teraz.
TNT jest autorem kilkudziesięciu premier scenicznych, dwóch spektakli muzycznych(w tym jednego złożonego z własnych ballad i songów), czterech spektakli ulicznych i działań o charakterze „work in progress” oraz jednego spektaklu – projektu zrealizowanego we współpracy z innymi zespołami teatralnymi.
Jest również autorem wielu interdyscyplinarnych zdarzeń plenerowych, w tym dwóch wyjątkowych cykli sygnujących się łączącym każdy wspólnym tytułem: „Próba Wyobraźni” i „Drzewo Krzyża”. Powstawały one z reguły w rezultacie zajęć warsztatowych z grupami ochotników, czasami także w wymiarze międzynarodowym. Spośród tych realizowanych we współpracy z artystami innych krajów, TNT szczególnie ceni sobie dwa takie zdarzenia. Pierwsze pt. „Tichsze” (1992), powstało z twórcami z Ukrainy; drugie – „Kwiaty” (1997), stworzono we współpracy z singapurskim zespołem Theatre OX.
Istotnymi dla działalności TNT są wyprawy w góry. Niektóre z nich finalizowały się artystycznymi kreacjami. Na przykład wyprawa na polski Spisz (1996) zaowocowała powstaniem spektaklu „Piano”, odwołującego się scenograficznie do twórczości Mistrza Władysława Hasiora.
Za wiosnami, za górami…
Teatr Nie Teraz powstał w Tarnowie jesienią 1980 r. jako „Grupa Nie Teraz”, aby kilka miesięcy później przyjąć już miano – TEATR NIE TERAZ (TNT). Od roku 1997 działa jako stowarzyszenie; początkowo pod nazwą Stowarzyszenie Teatr Nie Teraz, a obecnie Stowarzyszenie Nie Teraz (SNT).
TNT jest autorem kilkudziesięciu premier scenicznych, w tym spektakli muzycznych (z własnymi balladami i songami), spektakli ulicznych i działań o charakterze „work in progress” oraz jednego spektaklu – projektu zrealizowanego w latach 1980-tych we współpracy z innymi zespołami teatralnymi.
TNT jest autorem wielu interdyscyplinarnych zdarzeń plenerowych, w tym dwóch wyjątkowych cykli sygnujących się tytułami: „Próba Wyobraźni” i „Drzewo Krzyża”. Powstawały one z reguły w rezultacie zajęć warsztatowych z grupami ochotników, czasami także w wymiarze międzynarodowym. Spośród tych realizowanych we współpracy z artystami innych krajów, TNT szczególnie ceni sobie „Tichsze” (1992), projekt zrealizowany z twórcami z Ukrainy oraz „Kwiaty” (1997), we współpracy z singapurskim zespołem Theatre OX.
Istotnymi dla działalności TNT są wyprawy w góry i warsztaty organizowane w górskim otoczeniu. Niektóre z tych przedsięwzięć finalizowały się artystycznymi kreacjami. Na przykład wyprawa na polski Spisz (1996) zaowocowała powstaniem spektaklu „Piano”, który nieprzypadkowo miał swoją premierę w Galerii Władysława Hasiora w Zakopanem.
Gdzieś tam i u siebie
TNT występował niemal we wszystkich regionach i zakątkach Polski. Odwiedził również Ukrainę, Słowację, Niemcy, Szwajcarię, Austrię i Francję.
W czas stanu wojennego i do połowy lat 80-tych XX wieku TNT pozostawał w bliskich relacjach z poznańskim Teatrem 8 Dnia i współpracował z Teatrem 77 z Łodzi. W połowie lat 90-tych twórcy TNT nawiązali kontakty ze Stowarzyszeniem Teatralnym Gardzienice oraz współdziałali z Instytutem Grotowskiego we Wrocławiu. W 2005 r. TNT został zaproszony przez The Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards na specjalny staż warsztatowy do Pontedery (Włochy). Przedstawiciele TNT brali udział w 14 sesji The International School of Theatre Anthropology (Krzyżowa i Wrocław), prowadzonej przez Eugenio Barbę i zespół Odin Teatret (2006). W latach2008 i 2012 TNT odbył dwie sesje warsztatowe z japońskim mistrzem teatru butho – Daisuke Yoshimoto.
TNT uczestniczył w najważniejszych festiwalach teatru poszukującego w Polsce, m.in.: Krakowskich Reminiscencji Teatralnych, Międzynarodowym Festiwalu Studenckim FAMA w Świnoujściu, Łódzkich Spotkaniach Teatralnych, Poznańskim Festiwalu MALTA, Międzynarodowym Festiwalu Teatru Ulicznego w Jeleniej Górze czy także w Festiwalu Niepokorni-Niezłomni-Wyklęci w Gdyni.
TNT był autorem i organizatorem dwóch edycji Spotkań Teatrów Innych w Tarnowie (były to pierwsze festiwale teatralne zorganizowane w tym mieście) oraz współautorem Spotkań Teatrów Obrzeży w Zakopanem w Galerii Władysława Hasiora.
Jedynie prawda jest ciekawa
TNT wyrósł z ruchu polskiej alternatywnej sztuki czasów totalitaryzmu sowieckiego, z ruchu teatrów politycznych, poszukujących. Odwołuje się do Grotowskiego i jego metody pracy warsztatowej z aktorem, która wywodzi się z nauczanie słynnego rosyjskiego twórcy – Konstantina Stanisławskiego.
Przez lata TNT stał się wędrowną grupą twórczą, działającą na wzór średniowiecznych waganckich trup teatralnych. Te wszystkie doświadczenia pozwoliły na wykrystalizowanie się własnej metody pracy, która znajduje swój wyraz w autorskich warsztatach „Teatr dla Tradycji”. Istotną rolę w tej pracy i w kreacji artystycznej TNT pełni duchowość katolicka. [zobacz Teatr dla Tradycji].
TNT, jako jedyny zespół w Polsce wywodzący się z ruchu teatrów alternatywnych, penetruje artystycznie konteksty kulturotwórcze i narodowe w ich wymiarze patriotycznym.
Jako pierwszy w Polsce, stworzył spektakl o Armii Wyklętej – „Na Etapie” (2000), czyli opowieść o ludziach, którzy z bronią w ręku walczyli przeciwko komunistycznemu zniewoleniu kraju. Do tej tematyki Teatr wrócił po 12 latach legendarnym już dzisiaj przedstawieniem „Wyklęci”. Równie prekursorskim jest spektakl „Ballada o Wołyniu” (2011), mówiący o ludobójczej zagładzie Polaków na południowo-wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej, dokonanej w latach 1943-45 przez nacjonalistów ukraińskich. O nader często zakłamanych relacjach polsko-żydowsko-niemieckich mówi inscenizacja dramatu Romana Brandstaettera „Dzień gniewu” (2013). Do tej grupy przedstawień należy dołączyć inscenizację dramatu Kazimierza Brauna „Powrót Norwida” (2016), autorski spektakl „Wiatr Wolności” (2018) czy inscenizację „Pokonać piekło” (2022), w której na najważniejsze pytania dotyczące politycznej obecności Polski we współczesnym świecie „odpowiadają” św. o. Andrzej Bobola i bł. ks. Jerzy Popiełuszko.
Teatr dla ludzi
TNT wpisuje się w konteksty polskiej prowincji (w najlepszym słowa tego znaczeniu), czego dowodem jest gniazdo twórcze zespołu, czyli Ośrodek Praktyk Artystycznych, zlokalizowany się w wiejskiej świetlicy w Rudzie Kameralnej (Gmina Zakliczyn w Małopolsce). Towarzyszący temu kontekst teatru ludowego jest zresztą jednym z najważniejszych odniesień w myśleniu o sztuce teatru jakie prezentuje TNT, a co definiuje twórca Teatru, reżyser Tomasz A. Żak:
Projekt kulturowy, jakim jest Ośrodek Praktyk Artystycznych, ma na celu pokazać, że w Polsce może istnieć sztuka oraz edukacja przez sztukę, realizowana w duchu tradycji narodowej i miłości Ojczyzny. Chcemy przywołać mającą już pond sto lat historię idei tworzenia domów i świetlic ludowych, jako centrów polskości, ale z pełną świadomością współczesnych uwarunkowań.
Znakiem firmowym TNT jest konsekwentna działalność twórcza w zakresie tworzenia podstaw dla kreacji oraz odbioru kultury wyższej. Przejawia się to m.in. w pracy z dziećmi i młodzieżą. Na przykład w latach 2014 – 2018 zaowocowało to współpracą z Gimnazjum nr 4 im. Jerzego Brauna w Tarnowie, gdzie był realizowany unikatowy w skali kraju projekt „Edukacja przez kreację”.
Najważniejszym punktem odniesienia w twórczości TNT jest wiara chrześcijańska, jako fundament tożsamościowy Europy. Zespół szuka w wierze inspiracji twórczych, a nie publicystycznych. Kierunek ten w działalności TNT reprezentują m.in.: projekt „Czym wypełnić puste ramy” (2003); wielkie widowisko plenerowe „Drzewo Krzyża” (2016) czy przedstawienie „Koniec świata” (2017)., odwołujący się do objawień fatimskich.
Drogi do celu
Bardzo ważna dla TNT jest interdyscyplinarność artystyczna i edukacyjna. Na przykład w roku 2008 TNT był organizatorem jednej z pierwszych w Polsce sesji naukowych dotyczących zbrodni ukraińskich nacjonalistów podczas II wojny światowej dokonanych na Polakach – „Zagłada. Ludobójstwo na polskich kresach 1939-45”. Sesja była wzbogacona o działania artystyczne.
TNT jest twórcą i wydawcą (od pocz. XXI wieku) czasopisma społeczno-kulturalnego i artystycznego „Intuicje”, prowadzonego na bardzo wysokim poziomie edytorskim. Ta inicjatywa zakłada również wydawanie druków zwartych w ramach „Biblioteki Intuicji”.
TNT ma w swym dorobku cykl spotkań literacko – teatralnych z „interesującymi ludźmi”, pod tytułem „Czytanie nocą”. W okresie trzech lat odbyło się kilkadziesiąt takich „czytań”. Do tej grupy aktywności interdyscyplinarnych na pewno należy zaliczyć doprowadzenie do finału spektakularnego projektu filmowego „TodMachine” (konwencja kina niemego w pełnometrażowej produkcji) autorstwa dwóch młodych twórców tarnowskich (2016). W tymże roku TNT był też organizatorem jubileuszu 80-lecia nestora i mistrza polskiego teatru, prof. Kazimierza Brauna.
TNT współpracuje z instytucjami, organizacjami oraz osobami fizycznymi, tożsamymi w swej aktywności z misją Teatru. Taką współpracą są wspólne projekty TNT z Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu. Na przykład widowisko teatralne „O krasnoludkach i o sierotce Marysi” (2020) czy „śpiewana” inscenizacja listów z podróży Marii Konopnickiej pt. „Pisz do mnie więcej” (2023).
